Չկորցնել պատմական պահը

1988 թվականից մենք քանի անգամ Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու հարցը բարձրացրել ենք, անընդհատ մեզ ասելիս են եղել, որ ձեր քայլը անօրինական է. միութենական սահմանադրությունը չի նախատեսում ավտոնոմիայի կամ ինչ-որ տերիտորիայի դուրս գալը առանց տվյալ հանրապետության համաձայնության: Եթե հիշում եք, մեզ անընդհատ 70 և 72-րդ հոդվածի այդ հակասություների մեջ մտցնելով` մեր հարցը ձգձել են կամ անընդհատ բացասական պատասխան ենք ստացել: Հիմա մեզ համար մի պատմական շանս է բացվել` Ադրբեջանի անկախությունը հռչակելու հետ կապված, օրինական ձևով այս հարցը մի անգամ էլ բարձրացնենք միութենական իշխանությունների առաջ, որովհետև կա օրենք, որի համաձայն իրավունք ունենն և ավտոնոմիան և կոմպակտ ապրող որևէ ազգություն` իրենց հարցը լուծելու: Դեկլարացիան պատրաստող նախաձեռնող խումբը հաշվի է առել այսօրվա պետությունում ստեղծված իրավիճակը. հիմա ինչ՞, կենտրոնը մնալո՞ւ է թե՞ չի մնալու: Դրա համար մենք այստեղ չենք շեշտում, թե ուզում ենք լինել "субъектами союза федераций", ինչո՞ւ, որովհետև պարզ չէ` որպես այդ ֆեդերացիայի սուբյեկտ ո՞վ է մնալու, մնալո՞ւ է, թե՞ չի մնալու: Մենք չենք դիմում Ռուսաստանի կառավարությանը, չնայած, որ ժողովրդի մեջ կան այդպիսի տրամադրություններ` լինել Ռուսաստանի կազմում: Որովհետև նախ այդտեղ էլ պարզ չի. եթե Սովետական Միությունը մնալու է, ավելի ճիշտ է դիմել` լինելու որպես սուբյեկտ Սովետական Միության, եթե չի մնալու, մնում է դիմել կամ Ռուսաստանին կամ Հայաստանին: Եվ մենք դրա համար այս դեկլարացիայով այս պատմական պահին պետք է անպայման որոշում ընդունենք: Ընդունենք, որ Ադրբեջանի կազմից մենք դուրս ենք գալիս` օգտվելով արդեն օրինավոր ճանապարհից, այդ օրինավոր ստացած շանսով, և իրավիճակի զարգացումից ելնելով, վարիացիաների տեղ պետք է թողնենք, թե մեր ապագային ինչպես ենք նայում: Ավելի վտանգավոր է հիմա ուշացնելը:

Ռոբերտ Քոչարյան
Ելույթ, 1991թ.

Լուսանկարներ